گزارش مرکز مطالعاتی «ریسپانسیبل استیت کرفت»؛

انرژی مقابل استقلال، معامله قاهره-تل‌آویو

در بحبوحه بحران انرژی، قرارداد عظیم گازی میان مصر و اسرائیل که تا سال ۲۰۴۰ میلادی تمدید می‌شود ترکیبی پیچیده از الزامات اقتصادی و ملاحظات راهبردی را آشکار می‌کند. این توافق‌ برای قاهره نمایانگر راه نجات برای ثبات انرژی و جلوگیری از ناآرامی‌های اجتماعی و برای تل‌آویو، دستاورد اقتصادی و راهبردی است که وابستگی بیشتر به کشوری عربی را تقویت می‌کند.
تاریخ انتشار: دوشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ - 18 August 2025

انرژی مقابل استقلال، معامله قاهره-تل‌آویو

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ اوایل ماه اوت شرکت انرژی اسرائیلی نیومد (NewMed) از قرارداد بی‌سابقه ۳۵ میلیارد دلاری برای تأمین گاز طبیعی مصر خبر داد که تقریباً واردات فعلی آن را سه برابر می‌کند و آینده انرژی قاهره را دست کم تا سال ۲۰۴۰ به همسایه‌اش پیوند می‌دهد .

در چند سال گذشته مصر با کابوس کاهش ظرفیت انرژی خود دست و پنجه نرم کرده است

گرچه مقام های مصری به سرعت  این را نه به عنوان توافقی جدید، بلکه به عنوان «اصلاحیه»‌ای بر توافق سال ۲۰۱۹ مطرح کردند، اما حجم عظیم این توافق - که بزرگترین در تاریخ صادرات اسرائیل است - وابستگی فزاینده و خطرناک به همسایه‌اش برای تأمین نیازهای انرژی‌ نشان می‌دهد .

این توافق‌نامه ناشی از نیازهای سیاسی متقابل و هرچند نابرابر به شدت در هم تنیده دو طرف است. برای عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر این توافق‌نامه اهرم لازم را برای جلوگیری از ناآرامی‌های داخلی فراهم می‌کند و برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل مزایایش قابل توجه است. این توافق‌نامه ۳۵ میلیارد دلاری جریان درآمدی عظیم و بلندمدتی را فراهم و موقعیت اسرائیل را به عنوان بازیگر کلیدی انرژی در مدیترانه شرقی تقویت می‌کند. علاوه بر این، با پیوند دادن پرجمعیت‌ترین کشور عربی به وابستگی اقتصادی عمیق و پایدار، به موفقیت راهبردی دست می‌یابد .

اما اگر این توافق برای اسرائیل برد باشد، محصول ناامیدی مصر است. اقدامات قاهره ناشی از ضرورت داخلی غیرقابل مذاکره است؛ یعنی روشن نگه داشتن چراغ‌ها. در چند سال گذشته مصر با کابوس کاهش ظرفیت انرژی خود دست و پنجه نرم کرده است. این کشور که زمانی صادرکننده خالص گاز طبیعی مایع (LNG) بود، شاهد کاهش مداوم تولید خود بوده است، در حالی که تقاضای داخلی که برای جمعیتی بیش از ۱۱۰ میلیون نفر تأمین می‌شود، همچنان رو به افزایش است .

عواقب آن وخیم بود و دولت قاهره را مجبور به اتخاذ سیاست‌های دشوار کرد. موج‌های گرمای سوزان تابستان به قطعی مکرر برق، فلج شدن مشاغل و دامن زدن به نارضایتی گسترده عمومی منجر شد (یادآور تحولات خطرناک و نارضایتی‌های پیش از اعتراضات ۲۰۱۱).

دولت سیسی اعتراف می کند ثبات سیاسی به طور مستقیم با شبکه برق مرتبط است و همانطور که  مصطفی مدبولی، نخست وزیر مصر سال گذشته اعتراف کرد، جلوگیری از قطع برق ضرورتی حیاتی است.

ارقام زیر همانطور که  به وسیله  بلومبرگ و طرح ابتکاری داده‌های سازمان‌های مشترک گزارش شده است، تصویر تیره و تاری را برای مصر ترسیم می‌کند:

  • کسری گاز روزانه میلیاردها فوت مکعب که انتظار می‌رود هزینه واردات انرژی به نزدیک به 3 میلیارد دلار در ماه افزایش یابد
  • واردات گاز طبیعی مایع (LNG) گران است و همانطور که  مقام های مصری گفته‌اند، گاز اسرائیل که از خط لوله تحویل داده می‌شود، حتی با افزایش قیمت 14.8 درصدی نسبت به توافق قبلی، همچنان ارزان‌ترین و قابل اعتمادترین جایگزین است.

این منطق به دولت قاهره فشار آورده است؛ ماه مه گذشته تعطیلی برنامه‌ریزی‌شده میدان لویاتان اسرائیل برای تعمیرات و نگهداری،  عرضه برق به صنایع حیاتی کود و پتروشیمی مصر را کاهش داد. دولت ترجیح داد خطر اختلال در این صنعت را بپذیرد تا با واکنش عمومی به دلیل قطع برق در مناطق مسکونی روبرو نشود که نشانه‌ای واضح از اولویت‌های آن است.

وابستگی فزاینده به انرژی نقش تاریخی مصر را به عنوان طرف اصلی گفت وگوی اعراب در موضوع فلسطین پیچیده می‌کند. توانایی قاهره برای اعمال فشار واقعی بر اسرائیل در وهله نخست به این دلیل محدود است که اسرائیل می‌تواند به دلایل امنیتی و عملیاتی جریان گاز را قطع کند.

این تحولات ناخوشایند در اواخر ماه ژوئیه برجسته شد. مصر به  عربستان سعودی  و قطر در تأیید اعلامیه نیویورک، چارچوب کلیدی بین‌المللی برای مذاکرات پس از غزه پیوست که خواستار خلع سلاح حماس و به دست گرفتن حکومت به وسیله تشکیلات خودگردان فلسطین بود. درست همین هفته نتانیاهو علنی این طرح را رد و قاطعانه با هرگونه نقشی برای تشکیلات خودگردان فلسطین مخالفت کرد. این اقدام مصر، میانجی اصلی مذاکرات متوقف شده فعلی را با اهرم فشار کمی برای وادار کردن رژیم تأمین‌کننده انرژی به تغییر سیاست خود مواجه می‌کند .

وابستگی فزاینده به انرژی نقش تاریخی مصر را به عنوان طرف اصلی گفت وگوی اعراب در موضوع فلسطین پیچیده می‌کند

با توجه به مذاکرات آتش‌بس متزلزل و توانایی قاهره برای تأثیرگذاری بر اسرائیل یا حماس، نقش قاهره به مدیریت پیامدهای این درگیری محدود شده است (وظیفه‌ای که به طور فزاینده‌ای نیازمند کمپین سخت برای کنترل گفتمان سیاسی داخلی و سرکوب سیاسی است). این موضوع به وضوح در پاسخ قاهره به درخواست تلویزیونی اخیر خلیل الحیه، رهبر برجسته حماس نشان داده شد. الحیه با دور زدن دولت به طور مستقیم مردم مصر را خطاب قرار داد و درخواستش برای اطمینان از اینکه «غزه از گرسنگی نمی‌میرد» به طور گسترده به عنوان اتهامی ضمنی به همدستی قاهره با تل آویو تعبیر شد (تلاشی حساب‌شده برای بسیج فشار مردمی علیه دولتی که به چنین چالش‌هایی بسیار حساس است).

مداخله دولت قاهره در الازهر، مرجع اصلی آموزه‌های اسلام سنی در جهان حتی قابل توجه‌تر بود. هنگامی که مفتی اعظم آن بیانیه‌ای صادر و «گرسنگی و نسل‌کشی» در غزه و همدستی بین‌المللی با جنایتکاران را محکوم کرد .

این اقدام ترس عمیقی را از هرگونه روایتی که حتی از راه دور، همدستی مصر در رنج غزه به وسیله کنترل جزئی گذرگاه رفح نشان دهد، آشکار می‌کند. قاهره به طور رسمی تأکید می‌کند، به دلیل توافق‌نامه‌های امنیتی با اسرائیل نمی‌تواند یکجانبه در این گذرگاه اقدام کند، اما با بدتر شدن بحران انسانی، درخواست‌ها از قاهره برای سرپیچی از این پروتکل‌ها و تسریع در تحویل کمک‌های بشردوستانه به نوار محاصره شده رو به افزایش است .

ناامیدی بین‌المللی اکنون به خیابان‌های سراسر جهان سرایت کرده است و اعتراضات، سفارتخانه‌های مصر را از لاهه تا تل‌آویو هدف قرار داده است. این تظاهرات نماد قدرتمندی از فشار فزاینده بر قاهره است که میان درخواست افکار عمومی بین‌المللی برای مقابله با اسرائیل و واقعیت روشن نگه داشتن چراغ‌های کشور گیر افتاده است.

ارسال نظر
پربیننده ترین اخبار
یادداشت وسام اسماعیل، پژوهشگر لبنانی؛ / ۲ روز پیش
روح‌الله مدبر، تحلیلگر مسائل روسیه در گفت‌وگو با «راهبرد معاصر» مطرح کرد: / ۲ روز پیش
یادداشت جمال واکیم، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه لبنان؛ / ۲ روز پیش
محمدعلی بصیری، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «راهبرد معاصر» مطرح کرد: / ۲ روز پیش
یادداشت اختصاصی رحمان سعادت، کارشناس مسائل اقتصادی؛ / ۱ روز پیش